Networking: Tarmoq haqida

Kirish

Networking, ya’ni tarmoq aloqalari – bu zamonaviy dunyoning asosiy yuragi. U kompyuterlar, smartfonlar, serverlar va IoT qurilmalari o‘rtasida ma’lumot almashish imkonini beradi. Masalan, siz Instagram’da surat joylashtirganingizda yoki Zoom orqali videoqo‘ng‘iroq qilganingizda, bularning barchasi networking tufayli amalga oshiriladi.

Networking nima?

Networking – bu turli qurilmalarni bir-biriga ulash orqali ma’lumot almashish tizimi. Bu jarayon simli (Ethernet kabellari, optik tolalar) yoki simsiz (Wi-Fi, 5G, Bluetooth) aloqa orqali amalga oshiriladi. Tarmoqlar maxsus protokollar, masalan, TCP/IP, HTTP yoki FTP yordamida ishlaydi.

Misol: Siz uyda Wi-Fi router orqali internetga ulanasiz. Router sizning smartfoningizni internet provayderiga ulaydi, bu esa LAN va WAN tarmoqlarining o‘zaro ishlashiga misol bo‘ladi.

Asosiy komponentlar

• Qurilmalar: Kompyuterlar, routerlar, switchlar, modemlar. Masalan, sizning noutbukingiz va smartfoningiz tarmoqning bir qismidir.
• Aloqa vositalari: Ethernet kabellari (ofis tarmoqlari uchun), Wi-Fi (silsiz ulanish uchun), optik tolalar (yuqori tezlikdagi internet uchun).
• Protokollar: TCP/IP internetdagi ma’lumot uzatishning asosiy qoidasi. Masalan, veb-saytga kirsangiz, brauzeringiz HTTP/HTTPS protokolidan foydalanadi.
• Tarmoq xizmatlari: DNS (sayt nomlarini IP manzillarga aylantiradi), DHCP (qurilmalarga avtomatik IP beradi).

Tarmoq turlari

Tarmoqlar o‘z miqyosi va maqsadiga ko‘ra quyidagilarga bo‘linadi:

• LAN (Local Area Network): Kichik hudud, masalan, uy yoki ofis tarmog‘i. Misol: Uyda Wi-Fi orqali bir nechta qurilma internetga ulanadi.
• WAN (Wide Area Network): Katta hududlarni qamrab oladi. Internetning o‘zi WAN’ga misol. Masalan, Google serverlari bilan sizning kompyuteringiz o‘rtasidagi aloqa.
• MAN (Metropolitan Area Network): Shahar miqyosidagi tarmoq. Masalan, universitetlar yoki banklarning filiallari o‘rtasidagi tarmoq.
• PAN (Personal Area Network): Shaxsiy qurilmalar, masalan, smartfon va aqlli soat o‘rtasidagi Bluetooth ulanishi.

Networkingning afzalliklari

• Ma’lumot almashish: Masalan, Google Drive orqali jamoa a’zolari birgalikda hujjatlar ustida ishlashi mumkin.
• Xavfsizlik: VPN (Virtual Private Network) yordamida ma’lumotlar shifrlanadi, masalan, masofaviy ishlarda xavfsiz ulanish uchun.
• Masofaviy ish: Zoom, Microsoft Teams kabi platformalar tarmoq orqali global hamkorlikni ta’minlaydi.
• Tejamkorlik: Printer yoki server kabi resurslarni tarmoq orqali umumiy ishlatish xarajatlarni kamaytiradi.

Networkingning kelajagi

5G, IoT (Internet of Things) va AI texnologiyalari networkingni yanada rivojlantirmoqda. Masalan, aqlli shaharlar (smart cities) tarmoqlari avtomobillar, trafik chiroqlari va boshqa qurilmalarni real vaqtda boshqaradi.

Misol: Tesla avtomobillari tarmoq orqali doimiy yangilanishlar oladi va masofadan diagnostika qilinadi.